Informator krajoznawczy
Mścięcino - południowa dzielnica
Polic o zabudowie willowej, położona na stokach Wzgórz Warszewskich, nad Odrą
i jej odnogami. Od pd. graniczy ze Szczecinem, na terenie którego leży stacja
kolejowa. W IX-XI w. znajdował się tu słowiański gród warowny, który należał
do łańcucha strażnic otaczających od pn. zwartym pierścieniem Szczecin. Opuszczony
w XII w. nawiązywał niewątpliwie do pobliskiej osady polickiej. W 1338 r. część
Mścięcina przeszła na własność Szczecina. Od czerwca 1944 r. do kwietnia 1945
r. istniała tu filia obozu koncentracyjnego Stutthof, którego więźniowie pracowali
w pobliskiej fabryce syntetycznej w Policach. We wrześniu 1944 r. w obozie tym
przebywało ok. 4000 więźniów. W 1954 r. Mścięcino włączono do Polic. Na pograniczu
Mścięcina i Polic (przy ul. Dębowej, obok oczyszczalni ścieków) zachowały się
nikle ślady wczesnośredniowiecznego grodu. Prowadzone tam w 1. 1954 i 1968-69
prace wykopaliskowe pozwoliły na odkrycie ziemnego wału obronnego z palisadą
i resztki chat zrębowych. Przy ul. Klonowej 25 rósł dąb szypułkowy o obw. 326
cm, pokryty bluszczem pospolitym - pomnik przyrody, niestety obumarł i został
wycięty. Przy stacji kolejowej Lasy Mścięcińskie o charakterze parkowym (300
ha), stanowiące wsch. skraj Puszczy Wkrzańskiej (drzewostan sosnowy i bukowo-dębowy).
W lasach tych znajdowała się filia wspomnianego obozu koncentracyjnego, po którym
pozostało kilka baraków, użytkowanych obecnie na warsztaty rzemieślnicze (przedtem
była tu tuczarnia trzody chlewnej). Przy wejściu na teren dawnego obozu (ul.
Ofiar Stutthofu) leżą dwa głazy narzutowe z tablicami odsłoniętymi w 1984 r.
dla upamiętnienia zamęczonych tu i w pobliskiej fabryce w Policach więźniów
różnych narodowości.
Park Leśny Mścięcino,
zwany też Mścięcińskim Lasem, znajduje się w granicach osiedla Skolwin,
na zachód od zabudowań osady Skoki. Zajmuje płaskowyż pocięty głębokimi
wąwozami. W związku ze zróżnicowaniem terenu wykształciły się tu różne
zbiorowiska roślinne. Wysoczyznę i stoki wzniesień porasta las bukowy
lub bukowo-dębowy. W parowach ze strumieniami rośnie m.in. olsza czarna.
Na terenie parku można też spotkać wprowadzone tu modrzewie, przede wszystkim
modrzew europejski.
Przęsocińska Struga (Przęsocinka,
Bohdanka), strumień biorący swój początek na południowym krańcu Przęsocina;
źródła jej położone są na wysokości około 100 m n.p.m. Dalej płynie piękną,
głęboką doliną i uchodzi do Łarpi (ramienia Odry). Długość 3,2 km.
|
Park Leśny Mścięcino |
Grzybnica około 5 km strumień
wypływający z mokradeł w rejonie Przęsocina, płynie na północny-wschód i pomiędzy
Policami a Mścięcinem wpada do Łarpi (dopływ Odry). W Policach uchodzi do niego
struga Siedliczanka z małymi dopływami.
Siedliczanka potok wypływający
z lasów Puszczy Wkrzańskiej, położonych na południe od Siedlic, jest lewym dopływem
Grzybnicy, a powstaje z połączenia dwóch cieków: Tatyńskiej Strugi i Piwnicznej
Strugi.
Dąb Samotnik,
dąb szypułkowy o obwodzie 325 centymetrów
rosnący jako jedyny (stąd nazwa) na południowo-wschodnim skraju Polany Siedlickiej
w Puszczy Wkrzańskiej, przy szlaku czerwonym. Na drzewie "leśna" kapliczka.
Dąb Bogusława X (obwód
520 cm, wys. 23 m), potężny, liczący ok. 600 lat rośnie w Puszczy Wkrzańskiej,
na wsch. od Leśna Górnego, przy drodze do Warszewa. Do 1983 roku rósł
obok niego drugi okaz, grubszy dąb (obwód 640 cm), który obumarł i zniszczony
został przez wichurę. Dęby nazwano na cześć księcia Bogusława X (1453-1523),
który miał ponoć pod nimi odpoczywać podczas polowania.
Wielecka Góra najwyższe
wzniesienie Wzgórz Warszewskich 131 m n.p.m., węzeł szlaków turystycznych
zielonego i czerwonego (Mścięcino-Las Arkoński). Nazwa pochodzi od Wieletów
(Luciców) grupy plemiennej Słowian połabskich, zamieszkujących od VI wieku
tereny między dolną Odrą a Łabą, wywodzącej się z Pomorza Przedodrzańskiego.
|
Dąb Bogusława X |
Podbórz - niezamieszkałe maleńkie
osiedle w północnej części Szczecina, położone pomiędzy Osowem, Warszewem, Bukowem
i gruntami gminy Police, z główną ulicą Podbórzańską i Śródleśną. Było to małe
osiedle, a właściwie leśniczówka zwana Leśnym Zameczkiem. Całość składała się
z 10 budynków, zamieszkałych przez 35 osób. Główną jego atrakcją było piękne
śródleśne położone w Puszczy Wkrzańskiej. Wykorzystywane je w celach rekreacyjno-wypoczynkowych.
Przed wojną znajdował się tutaj dom wypoczynkowy dla młodzieży z całym zapleczem
sportowym (place do gier i trasy wycieczek pieszych, a pobliski Staw na Odludziu
służył jako kąpielisko), była czynna restauracja, piwiarnia i kawiarnia, mały
hotelik. Położone w lesie, z dala od Warszewa to maleńkie osiedle w niezbyt
jeszcze bezpiecznych po wojnie latach, nie znalazło chętnych do osiedlenia się.
Nie zabezpieczona zabudowa niszczała, aż w końcu poiła m całkowitą ruinę. Zniszczone
budynki zostały rozebrane po dawnym zameczku nic już nie pozostało poza szczątkami
porośniętych obecnie krzakami i sporym lasem. Obecnie trudno nawet doszukać
się miejsca dawnej zabudowy. W Podbórzu posiada swoje źródła rzeczka Osówka
oraz jej maleńki dopływ Bystry Potok.
Bystry Potok ma źródła położone
na północny-zachód od zbiegu ulic: Podbórzańskiej i Szwedzkiej, ok. 110 m n.p.m.;
płynie głębokim jarem i uchodzi do Osówki na wysokości ok. 90 metrów, długość
1,1 km.
Osówka wypływa z południowego
stoku Lisiej Góry (wys. 108 m n.p.m.). Przyjmuje z prawego brzegu Bystry Potok,
przepływa przez Dolinę Siedmiu Młynów, dalej przyjmuje z prawej Jasmundzką Strugę
i wpada do jez. Goplana. Długość tego odcinka to ok. 5,2 km. Dalej przepływa
zakrytym kanałem, nawadniając Syrenie Stawy, jez. Rusałka i pod ul. 1 Maja dopływa
do Odry. Z jez. Goplana ma sztuczne podziemne połączenie z jez. Głębokim, umożliwiające
zasilanie go wodami strumienia w razie znaczącego obniżenia lustra wody (obecnie
jednak większą rolę w powyższej kwestii odgrywa kanał łączący jez. Głębokie
z Gunicą). W XIII wieku nosiła nazwę Goldbeke w związku z próbami poszukiwania
w niej złota. Część źródliskowa doliny została objęta ochroną prawną jako użytek
ekologiczny "Źródła strumienia Osówka". Został on powołany dla zachowania
i odtwarzania walorów przyrodniczych doliny strumienia o charakterze naturalnym,
oraz walorów przyrodniczych lasów. Obejmuje on tereny źródliskowe strumienia
Osówka gdzie występują przede wszystkim siedliska lasu mieszanego, w mniejszym
stopniu boru mieszanego i lasu wilgotnego. Lasy te na pewnych fragmentach zachowały
wiele cech zbliżonych do naturalnych, są tam stanowiska chronionych lub rzadko
spotykanych roślin. Z ciekawszych gatunków spotykanych w runie leśnym występuje
między innymi marzanka wonna i bluszcz pospolity. Z gatunków drzewiastych dominuje
sosna zróżnicowana pod względem wieku, liczny jest też udział olszy, świerka,
dębu i brzozy. W podszycie spotykane są między innymi takie gatunki jak: kruszyna,
czeremcha, bez czarny, trzmielina, olsza szara i grab. Stwierdzono tu występowanie
kilkudziesięciu gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową, wśród nich szczególnie
licznie płazy. Z gadów stwierdzono między innymi zaskrońca i jaszczurkę żyworodną,
a z ptaków gołębiarza i dzięcioła czarnego.
Szczecin Osów - dawna wieś, obecnie
śródleśne osiedle mieszkaniowe, położone w pn. części Szczecina na Wzgórzach
Warszewskich. Wzmiankowana w 1277 r. W centrum osiedla niewielki neogotycki
kościół pw. MB Bolesnej z XIX w., otoczony murem z głazów narzutowych. Wzniesiony
został na starszych fundamentach (pierwsza wzmianka o tutejszym kościele pochodzi
z 1283 r). Obok drewniana dzwonnica słupowa z XIX w. z dwoma dzwonami oraz granitowy
głaz narzutowy (Kamień Osy), niegdyś pomnik ofiar I wojny światowej. Na przykościelnym
cmentarzu starodrzew: klony, lipy (obw. do 315 cm) i wierzby. Na pd. od kościoła
po 1990 r. zbudowano nowoczesne osiedle domków mieszkalnych. Nad Osówką, w pn.
części osiedla, na zboczu tzw. Gubałówki (o różnicy wzniesień do 30 m) - trasy
zjazdowe i wyciąg narciarski o długości 250 m, zbudowany w 1979 r. Obecnie Gubałówka
posiada dwa oświetlone i sztucznie naśnieżane trasy narciarskie: łagodna (niebieska),
trudniejsza (czerwona). Trasa czarna, jest przygotowywana również pod kątem
snowboardu. Szybką i sprawną komunikację na stoku zapewnia nowoczesny wyciąg
talerzykowy o przepustowości 700 osób/h. Czynna jest szkółka narciarska oraz
wypożyczalnia sprzętu narciarskiego i snowboardowego, prowadzona przez firmę
HASE. Na terenie kompleksu poza trasami zjazdowymi znajduje się: - lodowisko
wraz z wypożyczalnią łyżew; - stok dla saneczkarzy (czynny w zależności od naturalnego
opadu śniegu); - tor do jazdy quadami (motocykl na czterech kołach przeznaczony
do sportu i rekreacji). Od września 2004r. czynny jest pierwszy odcinek sztucznej
trasy narciarskiej (igielit). W lecie dla amatorów mocnych wrażeń są w ofercie
zjazdy górskimi hulajnogami (także, już dla wszystkich, gra w minigolfa). Ponadto
na terenie mieści się tradycyjna drewniana Bacówka, w której można się posilić
oraz grill na świeżym powietrzu. Kompleks sportowy Gubałówka Szczecińska jest
czynny codziennie od godziny 9 do 22. Na pd. skraju osiedla przy ul. Junackiej
23 znajduje się Akademicki Ośrodek Jeździecki prowadzący m.in. kursy jazdy konnej;
przy ogrodzeniu głaz; obw. 4,5 m, wys. 0,7 m.
Kamień Osy - granit o
obwodzie 5,75 m, wys. 2,8 m; barwa różowa, struktura gruboziarnista, wygłady
lodowcowe. Ustawiony przy ul. Miodowej (Osów), w pobliżu kościoła. Głaz
postawiony przed 1945 r., jest pomnikiem ku czci poległych z tego osiedla
w I wojnie światowej; z przodu wyryty żelazny krzyż i data 1914-1918,
z tyłu kilkanaście nazwisk. Nazwa głazu pochodzi od imienia legendarnej
Dunki Osy- córki łowczego duńskiego władcy i żony Radosława, woja księcia
Racibora. Osa została zabita przez Haralda Łysego w tym uroczysku; nazwanym
później Osowym Kamieniem
Dąb Odyniec (obwód 300
cm), rośnie na zboczu doliny potoku Arkonka w Lesie Arkońskim (na szlaku
czerwonym). Skarbówka zespół ogrodów działkowych ma Niemierzynie, przy
ul. Fryderyka Chopina, ciągnących się w kierunku Osowa. Od strony wschodniej
opływa je potok Warszewiec, wewnątrz ogrodu trzy stawy: Jasny, Cichy i
Szary. W latach siedemdziesiątych część ogrodów przeznaczono pod budowę
domków rekreacyjnych. |
Głaz Osowski |
Arkonka wypływa ze stawku przy
zbiegu ul. Chorzowskiej i Junackiej położonego na wysokości ok. 90 m n.p.m.;
długość 2,1 km, płynie uregulowanym korytem i uchodzi do jez. Goplana.
Park Leśny Arkoński, nazywany
też Lasem Arkońskim - największy ze szczecińskich parków leśnych (o powierzchni
około 900 ha) - znajduje się w granicach osiedli Arkońskie-Niemierzyn i Osów,
a także - we fragmencie - po północno-wschodniej stronie al. Wojska Polskiego.
Jest to teren falisty o deniwelacji dochodzącej do 100 m (Płaskowyż Warszewski
osiąga wys. 120 m n.p.m., a jez. Głębokie 19 m n.p.m.), porośnięty lasem mieszanym,
z udziałem sosny zwyczajnej, buka zwyczajnego oraz dębów, brzozy brodawkowatej,
topoli, olszy czarnej, a także gatunków wprowadzonych, jak modrzew europejski
i daglezja zielona. W krajobrazie wyróżniają się wzniesienia, m.in. Wzgórze
Arkony (do 70,3 m n.p.m.) i Wzgórze Sobótki (do około 70 m n.p.m.). Krajobraz
parku urozmaicają liczne potoki (największy z nich o nazwie Osówka, mniejsze
to Arkonka, Zielonka, Żabiniec, Kijanka i in.), kilka małych jezior (Arkonka,
Goplana i Głuszec), oraz stawy (Syrenie Stawy, Cichy Staw, Górny Staw i in.).
Opracowanie: Waldemar Hejza